Jezus ubogi
Św. Ignacy doświadczył, że Jezus jest Mesjaszem ubogich: sam pozostawał ubogi przez całe życie – od narodzenia aż po śmierć. Był tak zafascynowany ubóstwem Jezusa, że po swoim nawróceniu wyrzekł się wszystkiego i w ubraniu żebraka, o żebraczym chlebie podróżował po całej Europie. W taki sam sposób pielgrzymował do Ziemi Świętej. Ubóstwo Jezusa i naśladowanie Jezusa ubogiego zostało mocno podkreślone w Ćwiczeniach. W modlitwie ofiarowania rekolektant zostaje zaproszony do tego, aby wyrazić gotowość naśladowania Jezusa w „całkowitym ubóstwie, tak rzeczywistym, jak duchowym”. Jednak takie naśladowanie warunkuje wola samego Boga – „jeżeli Twój najświętszy Majestat zechce mnie wybrać i przyjąć do takiego rodzaju życia i stanu” (ĆD 98). W rozmyślaniu o dwóch sztandarach św. Ignacy zaprasza, aby „rozważyć przemówienie, jakie Chrystus, nasz Pan, wygłasza do swoich sług i przyjaciół, których na taką wyprawę wysyła. Zaleca im, by wszystkim chcieli udzielać pomocy i pociągali ich najpierw do najwyższego ubóstwa duchowego, a jeżeli Majestatowi Bożemu to by się podobało i do tego ich wybrał, także do ubóstwa rzeczywistego” (ĆD 146). Autor Ćwiczeń mówi, iż Jezus wzywa najpierw do ubóstwa duchowego, niektórych zaś uczniów powołuje do rzeczywistego wyrzeczenia się dóbr materialnych. Podkreśla jednak z naciskiem, że to miłość do ubogiego Chrystusa może stać się źródłem umiłowania ubóstwa. „Niech wszyscy miłują ubóstwo jak matkę – pisze w Konstytucjach Towarzystwa Jezusowego – i w odpowiednim czasie, zgodnie z miarą świętej roztropności, doświadczają jakichś jego skutków.” Nieco dalej zaś: „Ubóstwo należy miłować jako mocny mur zakonu i zachowywać je w jego czystości, na ile za pomocą łaski Bożej będzie to możliwe.”
Powołani i posłani
Świadomość bycia zbawionym przez Jezusa ma prowadzić nie tylko do wdzięczności, kontemplacji i naśladowania Go w osobistym życiu, ale także do konkretnego działania i walki dla dobra człowieka. Całe Ćwiczenia mają doprowadzić rekolektanta do takiego złączenia się z Chrystusem, by naśladując Jego pragnienia sam pragnął wszystkich ludzi doprowadzić z Jezusem do Ojca. W kontemplacji o wołaniu króla Chrystus mówi do uczniów: „Moją wolą jest zdobyć cały świat i wszystkich nieprzyjaciół i w ten sposób wejść do chwały mojego Ojca. Dlatego też, kto chciałby iść ze Mną, powinien ze Mną pracować, żeby idąc za Mną w cierpieniu, towarzyszył Mi także w chwale” (ĆD 95). Św. Ignacy poleca też rozważyć rekolektantowi, „jak Pan całego wszechświata wybiera tylu ludzi, apostołów, uczniów itd. i wysyła ich na cały świat, a świętą naukę swoją rozpowszechnia” (ĆD 145). Chrystus pragnie dzielić się miłością z każdym człowiekiem. Do każdego ucznia kieruje ciągle na nowo słowa: Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu (Mk 16, 15). Ćwiczenia duchowne mają uformować człowieka, który będzie troszczył się nie tylko o własny duchowy rozwój, ale także o zbawienie innych. Pójdźcie za Mną, a sprawię, że się staniecie rybakami ludzi (Mk 1, 17). Od początku swej działalności Jezus wprowadza swoich uczniów w centrum swojej misji, której celem jest głoszenie królestwa Bożego wszystkim. Jezus gromadzi uczniów wokół siebie. Nie tworzy jednak stałej grupy, która żyłaby jedynie własnym życiem (jak było na przykład we wspólnocie z Qumran). Jezus chce, aby uczniowie wspierali Go w głoszeniu królestwa. Dlatego też po pewnym okresie towarzyszenia Jezusowi zostają oni rozesłani: Następnie wyznaczył Pan jeszcze innych siedemdziesięciu dwóch i wysłał ich po dwóch przed sobą do każdego miasta i miejscowości, dokąd sam przyjść zamierzał (Łk 10, 1). Jest to próba tego rozesłania – rozproszenia uczniów, które dokona się po Jego śmierci i Zmartwychwstaniu. Głównym celem działalności uczniów, podobnie jak samego Jezusa, jest głoszenie królestwa Bożego, które jest bliskie, a nawet jest już pośród nas (por. Mt 10, 7). Posłani otrzymują od Niego moc, dzięki której będą mogli skutecznie pokonywać zło w świecie. Jezus bowiem dał im też władzę nad duchami nieczystymi (Mk 6, 7). Chrystus zapowiada jednak nie tylko sukcesy uczniów w ich działalności misyjnej, ale także prześladowanie ze względu na Niego i Jego Ewangelię: Pamiętajcie na słowo, które do was powiedziałem: „Sługa nie jest większy od swego pana”. Jeżeli Mnie prześladowali, to i was będą prześladować. Jeżeli moje słowo zachowali, to i wasze będą zachowywać (J 15, 20). To właśnie dlatego znoszenie krzywd i zniewag oraz życie „w całkowitym ubóstwie” staje się dla św. Ignacego najważniejszym kryterium wierności w wypełnianiu misji (por. ĆD 98). Kim On jest? – to pytanie zadawali sobie często uczniowie Jezusa oraz inni świadkowie Jego nauczania i czynionych znaków (por. Mk 1, 34; 4, 41; Łk 8, 25; 10, 22; J 4, 10; 5, 13). Zasadniczym celem Ćwiczeń jest zadanie sobie przez rekolektantów tego pytania i szukanie na nie odpowiedzi poprzez kontemplacyjne słuchanie, patrzenie i wewnętrzne „dotykanie” Jezusa. Prawdziwa odpowiedź na pytanie, kim jest Jezus, ma nas doprowadzić do odpowiedzi na pytanie, kim jesteśmy i jak mamy żyć.
Józef Augustyn SJ