Ścieżkami przebaczenia

Franz Jalics, węgierski jezuita, swoim doświadczeniem przebaczenia dzieli się w książce Rekolekcje kontemplatywne. Pisze w niej o przeżytym piekle drugiej wojny światowej, po której jego ojciec z powodów politycznych został otruty, a dom rodzinny zajęty przez komunistów. Matka z ośmiorgiem dzieci zamieszkała wówczas w piwnicy. Jej reakcją na zastaną sytuację było jednak przede wszystkim wezwanie do modlitwy „za wszystkich, którzy w domu i w okolicy cierpieli albo ponieśli szkody. Jak później powiedziała – wspomina Jalics – nie chciała, żeby w sercach mojego rodzeństwa mogła zagnieździć się nienawiść albo uraza”.

 

Drugim traumatycznym przeżyciem Jalicsa był pobyt w więzieniu w Argentynie. Jako profesor dogmatyki w latach siedemdziesiątych XX wieku mieszkał w dzielnicy nędzy w Buenos Aires. Oskarżony o działalność terrorystyczną w 1976 roku został aresztowany i osadzony w więzieniu. Jak pisze, był jednym z dwóch, którzy ocaleli spośród sześciu tysięcy uprowadzonych w tym czasie w Argentynie. W więzieniu rozpoczął się w nim proces przebaczenia: „Pomimo wewnętrznego wzburzenia i bardzo gwałtownych uczuć nieustannie próbowałem przebaczyć. Modliłem się też zawsze za naszych prześladowców i za ludzi, którzy ponosili winę za nasze uprowadzenie. Po upływie trzech i pół miesiąca […] ten sam proces powtarzał się codziennie aż do dnia naszego uwolnienia: wściekłość, strach, depresja, smutek i płacz. Od czasu do czasu dni były spokojniejsze”.

 

Kilka lat później po wyjeździe Jalicsa do Niemiec i rozpoczęciu przez niego pracy rekolekcyjnej dokonało się w nim całkowite przebaczenie, a w konsekwencji wewnętrzne uzdrowienie: „Zauważałem stopniowo, że dokonała się we mnie bardzo wielka zmiana. Lekka depresja, która w ukryciu zawsze mi towarzyszyła, podobnie jak pewna agresywność zniknęły całkowicie i nigdy już nie wróciły. Miesiące uprowadzenia, więzienia i bliskości śmierci w połączeniu ze stałym powtarzaniem imienia Jezus spowodowały we mnie głębokie oczyszczenie, […] w ciszy medytacji zostało mi podarowane niewiarygodne przeistoczenie”.

 

Wspomnienia o. Jalicsa potwierdzają, że podjęcie przebaczenia jest procesem długim i trudnym. Z jednej strony, mamy świadomość, że jesteśmy zanurzeni w Bożym miłosierdziu i sami oczekujemy od innych przebaczenia; a z drugiej strony, wyrządzona krzywda bardzo boli i nie pozwala szybko oraz szczerze przebaczyć. Niektórzy – wręcz zżerani przez nienawiść -rujnują siebie, swoje życie oraz życie innych, ponieważ latami nie potrafią zdobyć się na przebaczenie.

 

Aby zadany ból został nazwany, wyartykułowany i przepracowany, potrzeba czasu. Przebaczenie w wymiarze duchowym i religijnym można osiągnąć nieco wcześniej, ale by przebaczyć w wymiarze emocjonalnym, potrzebny jest dłuższy proces, który wymaga przepracowania i akceptacji uczuć. Andras Angyal twierdzi, że zwykle po raz pierwszy dokonuje się to w trakcie psychoterapii. By przebaczyć, nie wystarczy wypieranie, negacja, sublimacja, projekcja, racjonalizacja czy inne mechanizmy obronne. Stwierdzenia typu: „Wszystko już wybaczyłem i polecam tę osobę Panu Bogu” – oznaczają najczęściej pozorne przebaczenie. Gdy bowiem spotkamy osobę, która nas skrzywdziła, usłyszymy podobną do naszej historię lub zobaczymy podobną scenę, wtedy wszystko w nas w natarczywy sposób odżywa i przebaczenie okazuje się jedynie pobożnym i pięknym życzeniem.

 

 

W czasie swojej publicznej działalności Jezus nie tylko ukazywał głębię przebaczenia w nauczaniu – zwłaszcza w przypowieściach, ale sam dawał również przykład przebaczenia. Przed śmiercią prosił Ojca o przebaczenie wszystkim, którzy przyczynili się do Jego śmierci: Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią (Łk 23, 34). Jezus jako człowiek miał świadomość swojej boskości; wiedział, że Jego naturalnym środowiskiem jest życie w Ojcu, że od Boga wyszedł i do Boga idzie (J 13, 3). Dlatego nikt nie mógł zranić Go w Jego najgłębszej istocie. Świadomość jedności z Ojcem i wypływająca z niej wolność oraz znajomość człowieka pozwoliły Jezusowi przebaczyć każdemu.

 

Jezus nie tylko przebaczył, ale również prosił Ojca o przebaczenie. Grzech i zło, które uderzają w Jezusa, ranią również serce Ojca. W Jezusie, w Jego zranionej i odrzuconej miłości zostaje znieważony, zlekceważony i odrzucony Bóg Ojciec. Dlatego to Bóg Ojciec jest pierwszym, który przebacza nam winy i daje nam moc, by przebaczać swoim winowajcom.

 

Przebaczając, naśladujemy Boga „bogatego w miłosierdzie”. Bóg jest Ojcem dobrym, współczującym, przebaczającym i cierpliwie oczekującym na zagubionych: Miłosierny Pan i łagodny, nieskory do gniewu i bogaty w łaskę. […] Nie postępuje z nami według naszych grzechów ani według win naszych nam nie odpłaca (Ps 103, 8. 10); Przeszedł Pan przed jego oczyma i wołał: „Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i łagodny, nieskory do gnie­wu, bogaty w łaskę i wierność” (Wj 34, 6). W Kazaniu na Górze Jezus podkreślał, że relacja z Bogiem – ofiary i kult – mają sens o tyle, o ile oparte są na fundamencie miłosierdzia: Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam sobie przypomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj (Mt 5, 23-24). Bóg w Chrystusie wybaczył nam bardzo wiele i nieustannie wybacza. Od nas oczekuje przebaczenia bliźnim na miarę ludzkich możliwości: Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni. Przebaczajcie sobie, tak jak i Bóg wam przebaczył w Chrystusie (Ef 4, 32).