II. TAKTYKA DZIAŁANIA DUCHA DOBREGO I ZŁEGO
W numerach 314 i 315 ĆD św. Ignacy ukazuje odmienność taktyki działania duchów: dobrego i złego. W życiu wewnętrznym człowieka niemożliwe jest zatrzymanie się, stagnacja w jakimś neutralnym punkcie. Każdego dnia poprzez konkretne decyzje i wybory zbliżamy się albo oddalamy od Boga. Św. Ignacy wskazuje tutaj na dwie sytuacje: możemy trwać w grzechu, potęgując jego działanie i w ten sposób oddalając się coraz bardziej od Boga, lub nawracać się, oczyszczać, zbliżać do Boga, pogłębiać więź z Nim.
W sytuacji trwania w grzechu zły duch, chcąc utrzymać ten stan, będzie przedstawiał zwodnicze przyjemności, podsuwał wyobraźni iluzoryczne obrazy, zmysłowe przyjemności, uspokajał (ĆD 314). Ewangelicznym przykładem tego typu zachowania jest głupi bogacz, który zadowolony nadmiarem wartości materialnych i zgromadzonych dóbr, mówi: masz wielkie zasoby dóbr, na długie lata złożone, odpoczywaj, jedz, pij i używaj. Złożenie całej nadziei w bogactwie sprawia, że zapomina o wymiarze duchowym, wiecznym: Głupcze, jeszcze tej nocy zażądają duszy od ciebie (Łk 12, 19n). Postawę tę utwierdzają również tworzone ideologie, które mają usprawiedliwiać życie i postępowanie człowieka czy pycha prowadząca rzekomo do wolności i autonomii człowieka.
Działanie dobrego ducha w tej sytuacji jest odmienne. Dobry duch będzie niepokoił. Niepokój ten wyraża się zasadniczo poprzez wyrzuty sumienia. Oczywiście chodzi tutaj o wyrzuty sumienia zdrowe, autentyczne, które jednocześnie dają nadzieję i niosą obietnicę pokoju wewnętrznego. W wypadku poczucia winy sumienia zafałszowanego wyrzuty mogą prowadzić do rozpaczy popychającej człowieka do samozniszczenia.
Druga sytuacja dotyczy osób, które usilnie zmierzają do oczyszczenia się ze swoich grzechów (ĆD 315). W tej sytuacji taktyka działania duchów jest odwrotna. Zły duch, chcąc przeszkodzić w nawracaniu się do Boga, będzie zasmucał człowieka, niepokoił fałszywymi racjami, gryzł sumienie, stawiał przeszkody, po to, by człowieka zniechęcić na drodze postępu duchowego. Będzie prowadził do pychy, do pysznej świadomości świętości lub doskonałości albo do fałszywej (garbatej) pokory. Fałszywa pokora wyraża się np. w zniechęceniu z powodu najmniejszej słabości czy pomniejszaniu swoich dobrych czynów i pragnień.
Działanie ducha dobrego polega z kolei na podtrzymywaniu i umacnianiu człowieka na drodze nawrócenia. Wyraża się to w dodawaniu odwagi, siły, pociechy, natchnienia, zmniejszaniu lub usuwaniu przeszkód, dawaniu światła wewnętrznego, które sprawia, że to, co wydawało się trudne lub niemożliwe, staje w zasięgu naszych możliwości.
Widzimy więc, że te sytuacje są stosunkowo łatwe do rozpoznania. Warto jeszcze pamiętać, że w swoim działaniu zarówno duch dobry jak i zły korzysta z naturalnych predyspozycji człowieka, z temperamentu, osobowości, innych ludzi, codziennych wydarzeń, by osiągnąć swe cele. Ponadto zarówno duch dobry i zły w swej taktyce bazuje na naturalnym dążeniu woli człowieka do dobra.