I. ISTOTA LĘKU
Każdy z nas w swoim życiu doświadcza wielu różnych lęków. Lęk w różnych postaciach i z różnym nasileniem towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Wprawdzie może nie pamiętamy leków z dzieciństwa, związanych np. z obawami z powodu nieobecności matki czy braku pokarmu, ale doświadczamy już być może lęku przed śmiercią. Każdemu okresowi człowieka towarzyszą określone lęki. Są one związane z rozwojem człowieka, z jego problemami, trudnościami, niebezpieczeństwami, z doświadczaniem kruchości świata i naszego życia we wszystkich wymiarach.
Czym jest lęk? K. Horney pisze: Zarówno lęk, jak i strach są właściwie reakcjami emocjonalnymi na niebezpieczeństwo, i tak jednemu, jak i drugiemu mogą towarzyszyć takie doznania somatyczne, jak drżenie, pocenie się, gwałtowne bicie serca, w drastycznych przypadkach nagły, intensywny strach kończyć się może niekiedy nawet śmiercią (K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, s. 33).
Horney rozróżnia dalej lęk od strachu: strach jest reakcją proporcjonalną do grożącego niebezpieczeństwa, podczas gdy lęk jest nieproporcjonalny do wielkości niebezpieczeństwa albo nawet jest reakcją na niebezpieczeństwo pozorne (s. 34). W praktyce jednak nie zawsze możemy jasno określić, jakie zagrożenia są obiektywne, a jakie subiektywne. Zależy to od wielu czynników. Najczęściej te zagrożenia są ze sobą złączone. Poznanie swoich reakcji lękowych polega również na uczeniu się rozróżniania pomiędzy lękiem czysto subiektywnym, gdzie zagrożenie jest pozorne, a lekiem związanym z faktycznym niebezpieczeństwem. Jest to o tyle ważne, że przyczyna lęku subiektywnego leży w wewnętrznym nastawieniu człowieka, a nie w zewnętrznym zagrożeniu.
Chociaż słusznie sądzimy, że z takimi lękami można żyć, to jednak niszczą one wiele naszych ludzkich sił i energii, które można owocnie wykorzystać. Lęki te również niszczą naszą spontaniczność, wolność, radość, powodują częste napięcia psychiczne i zmęczenie. Nasze obawy i leki tym skuteczniej kierują naszym życiem, im bardziej jesteśmy ich nieświadomi.